Chương 6: Hạng Vũ Bản Kỷ

1. Hạng tịch người đất Hạ Tương, tên tự là Vũ. Khi khởi nghĩa (năm 209 trước công nguyên), Tịch hai mươi bốn tuổi. Chú Tịch là Hạng Lương. Cha của Hạng Lương là Hạng Yên làm tướng nước Sở, bị tướng nước Tần là Vương Tiễn giết. Họ Hạng đời đời làm tướng nước Sở, được phong đất ở Hạng cho nên lấy họ là họ Hạng. Lúc còn nhỏ, Tịch học chữ, học chẳng nên, bỏ đi học kiếm thuật, cũng chẳng nên. Hạng Lương nổi giận, Tịch nói:

- Biết chữ chỉ đủ để viết tên họ mà thôi. Kiếm chỉ đánh lại một người, khôgn bõ công học. nên học cái đánh lại được vạn người!

Hạng Lương bèn dạy cho Tịch binh pháp. Tịch mừng lắm. Tịch chỉ học để biết qua ý nghĩa, chứ không chịu học đến nơi đến chốn.

Trước đấy, Hạng Lương phạm tội và bị bắt ở Lịch Dương. Lương nhờ quan coi ngục ở đất Kỳ là Tào Cữu viết thư cho Tư Mã Hân làm quan coi ngục ở Lịch Dương, nhờ vậy mà việc này thu xếp xong.

Hạng Lương có lần giết người, để tránh báo thù, Lương cùng Tịch bỏ trốn đến đất Ngô Trung. Các kẻ hiền sĩ và đại phu ở đất Ngô Trung đều thua kém Hạng Lương. Mỗi khi ở đất Ngô Trung có việc làm xâu hay tang lễ, Hạng Lương thường đứng ra lo liệu. Lương lén lút dùng binh pháp để tập hợp tân khách và trai tráng ở đấy, và nhờ đó, được biết năng lực của họ.

Tần Thủy Hoàng đi chơi đất Cối Kê, vượt qua Chiết Giang. Lương và Tịch cùng đi xem. Tịch nói:

- Có thể cướp và thay thế hắn!

Lương bịt miệng Tịch:

- Đừng nói bậy! Bị giết cả họ bây giờ!

Nhân việc này Lương coi Tịch là kẻ khác thường. Tịch , mình cao hơn tám thước, có sức mạnh cất nổi cái vạc, tài năng, chí khí hơn người. Các con em ở đất Ngô Trung đều sợ Tịch.

2. Tháng bảy, năm thứ nhất đời Tần Nhị Thế (năm 209 trước công nguyên), bọn Trần Thiệp khởi nghĩa ở Đại Trạch. Tháng chín năm ấy. thái thú quận Cối kê tên là Thông, nói với Hạng Lương:

- Dân giang Tây đều làm phản, nay chính là lúc trời tiêu diệt nhà Tần. Tôi nghe nói: "Ai đi trước thì làm chủ người khác; ai đi sau thì bị người khác làm chủ". Tôi muốn xuất quân, phong ông và Hoàn Sở làm tướng.

Bấy giờ Hoàn Sở đang trốn tránh trong chốn giang hồ. Lương nói:

- Hoàn Sở hiện nay đang trốn tránh, chẳng ai biết ở đâu; chỉ có Tịch biết chỗ ở của ông ta mà thôi.

Lương liền đi ra, dặn Tịch cầm kiếm đứng đợi ở ngoài. Lương lại quay vào, ngồi với thái thú. lương nói:

- xin cho gọi Tịch vào để giao cho y mệnh lệnh triệu Hoàn Sở về.

Thái thú nói:

- Phả!

Lương gọi Tịch vào. Lát sau, Lương đưa mắt ra hiệu cho Tịch , nói:

- Làm được rồi đấy!

Tịch liền túôt kiếm chém đầu thái thú. Lương tay càm đầu thái thú, mang ấn và dây buộc ấn của thái thú lên người. Bọn môn hạ hoảng hốt, rối loạn. tịch giết chết ngót trăm người, cả phủ đều sợ hãi, cúi đầu không dám chống cự. Lương liền triệu tập quan lại và hào kiệt đã quen biết từ trước, hiểu dụ duyên cớ khởi nghĩa rồi trưng quân ở Ngô Trung và sai người thu gọi các trai tráng ở các huyện trong phủ, được tám ngàn quân tinh nhuệ. Lương cất nhắc những hào kiệt ở Ngô Trung làm các chức hiệu úy, hậu, tư mã. Có một người không được dùng, đến nói với Lương. lương đáp:

- Trước đây có một lễ tang, ta cắt ông làm một việc gì đấy mà ông làm không xong, vì vậy ta không dùng ông...

Mọi người đều phục. Lương bèn làm thái thú Cối Kê. Tịch làm tì tướng, chiêu hàng các huyện trong quận.

3. Thiệu Bình, người Quảng Lăng, theo lệnh Trần Vương đi chiêu hàng đất Quảng Lăng, nhưng chưa hạ được thành. Nghe tin Trần Vương thua chạy, quân Tần sắp đến, Bình liền vượt Trường Giang , giả làm mệnh lệnh của Trần Vương, phong Lương làm thượng trụ quốc nước Sở. Bình nói:

- Đất Giang Đông đã bình định rồi! Mau mau đem binh về hướng tây đánh quân Tần!

Hạng Lương bèn đem tám ngàn người, vượt Trường Giang đi về hướng tây. Nghe tin Trần Anh đã lấy được huyện Đông Dương, Lương liền cho sứ giả đến giảng hòa để cùng nhau đem quân đi về hướng tây.

Trần Anh nguyên là thư lại huyện Đông Dương, ngày thường ở trong huyện là người tin cẩn, được khen là bậc trung hậu đứng đắn. Những người trai tráng ở huyện Đông Dương giết quan huyện, tụ họp đến mấy nghìn người, muốn cử một người cầm đầu, nhưng khôgn có ai xứng đáng. Họ bèn mời Trần Anh. Anh từ chối là không thể làm nổi. Họ bèn ép Anh làm thủ lĩnh. Người trong huyện theo Anh đến hai vạn. Họ muốn nhân tiện lập Anh làm vương luôn, quân sĩ đầu đội mũ màu lục để cho khác với các quân khác.

Mẹ Trần Anh bảo Anh:

- Từ khi về làm dâu ở nhà con đến nay, mẹ chưa hề nghe nói tổ tiên của con ngày trước đã có ai làm quan sang, nay bỗng dưng con được cái danh vọng lớn, đó là điều không may. Bây giờ chi bằng mình dựa vào người khác. Nếu công việc thành thì được phong hầu; nếu thất bại cũng dễ trốn tránh, khôgn bị người ta vạch mặt chỉ tên.

Do đó, Anh khôgn dám làm vương, nói với các quan lại:

- Họ Hạng đời đời làm tướng, nổi tiếng ở đất Sở. Nay múôn làm việc lớn mà không có người tướng giỏi thì khôgn xong. Chúng ta dựa vào một gia tộc có tiếng thì chắc chắn sẽ tiêu diệt được Tần!

Mọi người nghe theo lời Anh, giao quân cho Hạng Lương điều khiển. Hạng Lương qua sôgn Hoài. Kình Bố, Bồ tướng quân cũng đem quân theo Lương. Số quân được tất cả sáu bảy vạn, đóng ở Hạ Bì.

Bấy giờ Tần Gia đã lập Cảnh Câu làm Sở Vương, đóng quân ở phía đông Bành Thành, muốn chống lại Hạng Lương.

Hạng Lương nói với người quan lại:

- Trần Vương là người khởi nghĩa đầu tiên, vì chiến trận không lợi, nay không biết ở đâu. BÂy giờ Tần Gia phản Trần Vương lập Cảnh Câu, tức là phản nghịch vô đạo!

Lương bèn tiến quân đánh Tần Gia. quân của Tần Gia thua chạy. Lương đuổi đến Hồ Lăng, Gia quay lại đánh trong một ngày. Gia chết, quân đầu hàng. Cảnh Câu bỏ chạy, chết ở nước Lương. Sau khi đã sáp nhập thêm quân của Tần Gia, Lương đóng quân ở Hồ Lăng, định đi đến hướng tây.

Quân của Chương Hàm đến đất Lật, Hạng Lương sai biệt tướng là Chu Kê Thạch, Dư Phàn quân đánh lại. Dư Phàn Quân chết, quân của Chu Kê Thạch thua, bỏ chạy đến Hồ Lặng. Hạng Lương đem quân vào đất Tiết giết Kê Thạch.

Trước đấy, Hạng Lương đã sai Hạng Vũ đi một đường khác đánh Tương thành, Tương thành cố sức giữ nên Hạng Vũ không hạ được. Đến khi hạ được thành, Vũ sai chôn sống tất cả dân trong thành rồi trở về báo tin cho Hạng Lương. Hạng Lương nghe tin Trần Vương đã chết thật bèn gọi các biệt tướng họp ở đất Tiết để bàn bạc. Bấy giờ Bái Công đã khởi binh ở đất Bái, cũng đến họp.

Phạm Tăng người đất Cư Sào, bảy mươi tủôi, xưa nay ở nhà, thích mưu kế lạ, đến nói với Hạng Lương:

- Trần Thắng thua là phải lắm. Trong sáu nước bị Tần diệt thì nước Sở là vô tội nhất. từ khi vua Hoài Vương vào đất TẦn rồi không về nữa, người Sở vẫn còn thương xót ông ta cho đến ngày nay. Vì vậy Sở Nam Công nói: "Nước Sở dù chỉ còn ba hộ, nhưng tiêu diệt nhà Tần, chính là nước Sở".

Nay Trần Thắng khởi sự không lập con cháu vua Sở mà tự lập làm vương thì tình thế không thể lâu dài được. bÂy giờ ngài khởi nghĩa ở Giang Đông, các tướng nước Sở kéo đến theo ngài như ong về tổ, là vì nhà ngài đời đời làm tướng nước Sở, họ cho rằng ngài có thể lập lại con cháu vua Sở làm vua.

hạng Lương cho là phải, bèn tìm người cháu của Sở Hoài Vương tên là Tâm, chăn dê cho người ta, lập làm Sở Hoài Vương để thỏa lòng mong mỏi của dân chúng. Trần Anh làm thượng trụ quốc của nứơc Sở được phong năm huyện cùng đóng đô ở đất Vu Th ai với Hoài Vương, Hạng LƯơng tự xưng là Vũ Tín Q uân.

Được mấy tháng, Lương đem quân đánh thành Cang Phủ cùng với Điền Vinh và Tư Mã Long Thư nước Tề. Lương đem quân cứu Đông A, phá tan quân Tần ở Đông A. Điền Vinh liền đem quân về đuổi vua Tề là Giả. Giả chạy trốn sang nước Sở. Tướng quốc của Giả là Điền Giác chạy trốn sang nước Tề ở lại nước Triệu. Người em của Giác là Điền Nhàn trước kia là tướng nước Tề ở lại nước Triệu không dám về. Điền Vinh lập con của Điền Đam, tên là Thị, làm Tề Vương. Sau khi đã đánh phá quân Tần ở gần Đông A, Hạng Lương đuổi theo quân Tần. lương mấy lần sai sứ giả giục Điền vinh đem binh của nước Tề đến để cùng kéo quân sang hướng Tây. Điền Vinh nói:

- Nước Sở có giết Điền Giả, nước Triệu có giết Điền Giác, Điền Nhàn thì ta mới đem quân đến.

Hạng Lương nói:

- Điền Giả là vua một nước giao hiếu với ta ,cùng đường phải chạy đến đây theo ta, ta không nỡ giết.

Nước Triệu cũng không giết Điền Giác, Điền Nhàn để mua chuộc nước Tề, cho nên Tề không chịu đem quân đến giúp nước Sở. Hạng Lương sai Bái Công và Hạng Vũ đem binh đi theo đường riêng đến Thành Dương làm cỏ quân dân trong thành. Rồi tiến quân về hướng tây đánh phá quân Tần ở phía đông thành Bộc Dương. Quân Tần rút vào thành Bộc Dương. Bái Công và Hạng Vũ bèn đánh thành Định Đào. Chưa hạ được thành, họ liền bỏ đi, cướp đất đai ở phía tây cho đến Ung Khẩu, đánh quân Tần thua to, chém Lý Do, rồi quay lại đánh Ngoại Hoàng, nhưng chưa hạ được.

Hạng Lương đem quân từ phía tây đất Đông A qua hướng bắc đến Định Đào, đánh tan quân Tần lần thứ hai. Bọn Hạng Vũ giết đuọwc Lý Do cho nên Lương càng khinh thường quân Tần và tỏ ra kiêu căng.

Tống Nghĩa bèn can Hạng Lương:

- Nếu đánh thắng mà tướng kiêu căng, quân sĩ trễ nãi thì sẽ thất bại. Nay binh sĩ đã hơi trễ nải rồi đấy! Quân Tần ngày càng tăng, tôi lo cho ngài!

Hạng Lương không nghe, bèn sai Tống Nghĩa đi sứ nước Tề. giữa đường Nghĩa gặp sứ giả nứoc Tề là Cao Lăng Quân, tên là Hiển. Nghĩa hỏi:

- Ông định yết kiến Vũ Tín Quân phải không?

- Vâng.

- Tôi cho rằng Vũ Tín Quân thế nào cũng thua. Ông cứ thủng thẳng mà đi sẽ khỏi chết, nếu đi nhanh thì sẽ mắc tai họa đấy!

Tần quả nhiên đem hết quan tiếp viện cho Chương Hàm. Chương Hàm đánh quân Sở một trận tan tành ở Định Đào. Hạng Lương chết.

Bái Công, Hạng Vũ rời bỏ Ngoại Hàng đến đánh huyện Tràn Lưu, huyện Trần Lưu giữ vững không hạ được. Bái Công, Hạng Vũ bàn với nhau:

- Bây giờ quân của Hạng Lương đã tan vỡ, sĩ tốt đều lo sợ.

Hai người bèn cùng với quân của Lữ Thần đi về hướng đông. Lữ Thần đóng quân ở phía đông Bành Thành, Hạng Vũ đóng quan ở phía tây Bành Thành, Bái Công đóng quân ở đất Đường.

4. Sau khi đã đánh bại quân của Hạng Lương, Chương Hàm cho rằng quân của nước Sở không đáng lo, nên vựơt Hoàng Hà qua đánh nước Triệu, phá tan quân Triệu.

Lúc bấy giờ Triệu Yết làm vua, Trần Dư làm tướng quân, Trương Nhĩ làm tướng quốc, cả ba đều chạy vào thành Cự Lộc. Chương Hàm sai Vương Ly, Thiệp Nhân vây Cự Lộc. chương Hàm đóng quân ở phía nam thành này, xây một con đường ống để chuyên chở thóc, Trần Dư làm tướng, đem vài vạn quân đóng ở phía bắc thành Cự Lộc, toán quân ấy gọi là quân Hà Bắc.

Quân Sở đã bị thua ở Định Đào, Hoài Vương lo sợ, từ Vu Thai đến Bành Tahnhf, dồn cả quân của Hạng Vũ, Lữ Thần làm một và thân hành cầm quân. Hoài Vương cho Lữ Thần làm tư đồ, cha của Thần là Lữ Thanh làm lệnh doãn, cho Bái Công làm thái thú Đường Quận, phong làm Vũ An Hầu, coi đạo quân Đường Quận.

Sứ giả nước Tề là Cao Lăng quân tên là Hiếu, bấy giờ đang ở trong quân đội nước Sở. Tr ước đấy Hiển có gặp Tống Nghĩa, cho nên Hiển yết kiến vua Sở và nói:

- Tống Nghĩa nói rằng quân của Vũ Tín Quân nhất định thua, vài ngày sau quả nhiên quân ấy bị đánh bại. Quân chưa giao chiến mà ông ta đã thấy trước cái cơ thất bại như thế, có thể gọi ông ta là người biết binh pháp.

Hoài Vương gọi Tống Nghĩa vào cùng bàn công việc. Hoài Vương rất là đẹp lòng, bèn cho y làm thượng tướng quân, Hạng Vũ làm thứ tướng, phong làm Lỗ Công, Phạm Tăng làm mạt tướng để cứu nước Triệu. Các biệt tướng đều ở dưới quyền Tống Nghĩa đi đến An Dương, ở lại bốn mươi sáu ngày không tiến quân. Hạng Vũ nói:

- Tôi nghe nói quân Tần vây Triệu vương ở Cự Lộc, ngài nên mau mau đem quân qua sông, quân Sở đánh ở bên ngòai, quân Triệu tiếp ứng ở bên trong, thì chắc chắn phá được Tần.

- Không phải thế đâu. Phàm con mòng đốt trâu thì không thể nào giết được rận chấy. Nay TẦn đánh Triệu, nếu TẦn đánh thắng thì quân mệt mỏi, ta lợi dụng lúc nó kiệt quệ mà đánh, nếu Tần không thắng thì ta hợp quân kéo về hứong tây, chắc chắn cướp lấy được nước Tần. Vì vậy, không gì bằng trước tiên để cho TẦn và Triệu đánh nhau. Mang áo giáy dày, cầm binh khí sắc thì Nghĩa này không bằng ông, nhưng ngồi để trù tính sách lược thì ông không bằng Nghĩa.

Tống Nghĩa bèn ra lệnh trong quân:

- Ai mạnh như hổ, bướng như dê, tham như sói, cứng đầu không thể sai khiến được, đều chém tuốt!

Nghĩa bèn sai con là Tống Tương sang làm tướng nước Tề, thân hành tiễn y đến đất Vô Diệm, uống rượu hội họp linh đình. Trời lạnh, mưa to, quân sĩ đều đói rét. Hạng Vũ nghĩ thầm:

- Đáng lý phải cố sức đánh Tần, thế mà lại cứ dằng dai mãi không chịu đi. Nay năm đói, dân nghèo, sĩ tốt ăn rau ăn khoai, quân khôgn có lương thực sẵn sàng. Thế mà cứ uốgn rượu, hội họp linh đình, không đem binh vượt Hoàng Hà để dùng lương thực nước Triệu, cùng Triệu chung sức đánh Tần. Lại còn nói "lợi dụng khi nó kiệt quệ!". Một nước mạnh như Tần ,đánh nước Triệu là nứoc mới thành lập, thì nhất định là lấy đứt rồi. Nước Triệu Mất, Tần lại càng mạnh, chứ có mong gì nó kiệt quệ mà lợi dụng kia chứ? Vả chăng, quân ta vừa bị tan tác, vua ngồi không yên chiếu, vét tất cả binh lính lương thực trong nước, giao cho một mình tướng quân, nước nhà yên hay nguy là ở trận này. Nay không thương xót sĩ tốt, lại mưu đồ việc riêng, thật không phải hạng bầy tôi trung thành với nước.

Buổi sáng Hạng Vũ vào hầu thượng tướng quân Tống Nghĩa. Vũ bước vào trướng chặt đầu Nghĩa, liền ra lệnh trong quân:

- Tống Nghĩa mưu với Tề để phản lại nước Sở. Sở Vương ra lệnh cho Vũ giết hắn!

Bấy giờ các tướng đều sợ hãi cúi đầu khôgn ai dám ho he. Tất cả đều nói:

- Người đầu tiên lập nước Sở là gia đình tướng quân. Nay tướng quân lại giết được đứa loạn thần.

Họ bàn nhau lập Vũ làm quyền thượng tướng quân, sai người đuổi theo con của Tống Nghĩa, đến TÈ thì bắt được và giết đi. Vũ sai Hoàn Sở báo với Hoài Vương. Hoài Vương nhân đó phong Vũ làm thượng tướng quân, Đương Dương quân và Bồ tướng quân đều ở dứoi quyền Hạng Vũ.

Sau khi giết Khanh tử quán quân, uy thế của Hạng Vũ vang dội ở nước Sở, danh tiếng nổi khắp các chư hầu. Vũ liền sai Đương Dương quân, Bồ tướng quân cầm hai vạn quân vượt Hoàng Hà đến cứu Cự Lộc. Vì chiến sự còn ít thắng lợi, nên Trần Dư lại xin quân tiếp viện, Hạng Vũ liền đem tất cả quân vượt Hoàng Hà, bắt quân lính phải dìm đắm thuyền, đập vỡ nồi nấu cơm, đốt lều trại, chỉ mang lương thực trong ba ngày để tỏ rõ sĩ tốt quyết tâm liều chết, không chịu quay về. Vũ đến vây Vương Ly, gặp quân Tần, đánh chín trận, cắt đứt con đường ống, phá tan quần Tần, giết Tô Giác, bắt sống Vương Ly, Thiệp Nhàn không đầu hàng Sở, tự thiêu mình mà chết.

Bấy giờ thanh thế quân của Sở át cả quân các nước chư hầu. Quân của chư hầu đến cứu Cự Lộ đóng ở gần đó hơn mười doanh trại, nhưng không ai dám đem quân ra đánh. Đến khi Sở đánh Tần, các tướng đều đứng trên tường mà nhìn. Các chiến sĩ nước Sở ai cũng đủ sức một người chống lại mười người, tiếng reo hò của quân Sở vang trời, quân chư hầu khôgn ai không run sợ. Do đó, sau khi đã đánh tan quân Tần, Hạng Vũ triệu tập tướng các nước chư hầu. Khi vào cửa viên môn, mọi người đều quỳ gối xuống mà đi tới, không ai dám ngẩng lên nhìn!

Vì vậy, Hạng Vũ bắt đầu làm thượng tướng quân của chư hầu, chư hầu đều ở dưới quyền Vũ.

5. Chương Hàm đóng quân ở Cức Nguyên, Hạng Vũ đóng quân ở phía nam sông Chương. Hai bên cứ giữ thế nhau chưa giao chiến. Quân của Tần nhiều lần rút lui. Tần Nhị Thế sai người đến trách quở Chương Hàm, Chương Hàm sợ, sai trưởng sử là Hân đi yết kiến vua Tần để tâu xin định đoạt. Hân đến Hàm Dương đợi ở cửa tư mã ba ngày, Triệu Cao khôgn cho yết kiến, vì y có lòng ngờ. Trưởng sử Hân sợ hãi chạy về quân mình, nhưng không dám đi theo con đường lần trước. Quả nhiên Triệu Cao cho người đuổi theo, nhưng không kịp. Hân về đến doanh trại bảo rằng:

- Ở triều đình, Triệu Cao chuyên quyền, ở dưới quyền của nó không thể làm được việc gì. Nay nếu đánh mà thắng thì thế nào Cao cũng ghen ghét công lao của chúng ta; lỡ đánh không thắng thì không khỏi chết. Xin tướng quân suy nghĩ cho kỹ!

Trần Dư cũng đưa thư cho Chương Hàm nói:

"Bạch Khởi làm tướng nước Tần, phía nam chinh phục Yên Sinh, phía bắc chôn sống Mã Phục, đánh lấy thành, cướp được đất không biết bao nhiêu mà kể. Thế mà cuối cùng Tần ra lệnh cho tự sát. Mông Điềm làm tướng nước Tần, phía bắc giết quân Nhung mở mang đất Du Trung mấy ngàn dặm, thế mà cuối cùng cũng bị chém ở Dương Châu. Tại sao lại như thế? Họ lập nhiều công, nước Tần khôgn thể cấp đất đai cho hết, cho nên tìm cách giết họ đi. Nay tướng quân làm tướng nước Tần đã ba năm nay, quân chết và bỏ trốn tính đến chục vạn người, thế mà chư hầu nổi dậy càng nhiều. Tên Triệu Cao kia mấy lâu nay vốn hay nịnh hót, lừa dối nhà vua, nay việc gấp, cũng sợ Nhị Thế giết, cho nên hắn muốn tìm cách giết tướng quân để trút lỗi, rồi sai người thay thế tướng quân để tránh khỏi tai họa. Tướng quân ở ngoài đã lâu, ở trong triều đình có nhiều hiềm khích: có công cũng bị giết, không có công cũng bị giết. Vả chăng trời làm tiêu diệt nhà Tần, người ngud dộn hay khôn ngoan ai cũng đều biết như thế. nay tướng quân ở triều đình thì khôgn thể lấy lời thẳng để khuyên can ở ngoài biên cương thì làm vị tướng củ amột nước sắp mất. Cô độc đứng một mình mà muốn tồn tại đuợc mãi thì chẳng đáng thương lắm sao! Tại sao tướng quân khôgn đem quân quay lại liên hiệp với chư hầu, giao ước cùng nhau đánh Tần, chia đất Tần để làm vương, ngoảnh mặt về hướng nam để xưng "cô", điều đó chẳng hơn thân bị búa rìu, vợ con bị giết hay sao?

Chương Hàm còn do dự, bí mật sai vị quan là Thỉ Thành đi sứ đến chỗ Hạng Vũ, muốn cùng giao ước. Giao ước chưa xong, Hạng Vũ sai Bồ tướng quân ngày đêm đem quân vượt bến Tam Hộ đóng quân ở phía nam sông Chương, đánh nhau với quân Tần, lại đánh tan quân Tần lần thứ hai. Hạng Vũ đem tất cả quân đánh quân Tần trên sông Vu Thủy, phá tan tành.

Chương Hàm sai người yết kiến Hạng Vũ, muốn giao ước, Vũ triệu các quân lại đến bàn:

- Lương ta ít, ta muốn nghe theo giao ước của y.

Các quân lại đều nói:

- Phải.

Hạng Vũ bèn hẹn với Hàm gặp nhau ở Ân Khư phía nam sông Hoàn Thủy. Sau khi ăn thề, Chương Hàm nhìn thấy Hạng Vũ, chảy nước mắt ròng ròng, kể lại việc Triệu Cao, Hạng Vũ bèn lập Chương làm Ung Vương giữ lại ở trong quân đội của Sở, cho trưởng sử Hân làm thượng tướng quân, cầm quân Tần để đi tiên phong.

Quân Vũ đến Tân An, tướng sĩ các nước chư hầu xưa kia làm xâu hay đi thú ở trong đất Tần đều bị tướng sĩ của Tần đối đãi khôgn ra gì. Đến khi quân TẦn đầu hàng chư hầu, tướng sĩ của chư hầu lợi dụng lúc thắng thế, đối đãi với họ như là nô lệ, tù binh, tha hồ làm nhục tướng sĩ nhà Tần. Tướng sĩ nhà Tần nhiều người nói trộm với nhau:

- Bọn Chương tướng quân lừa chúng ta đầu hàng chư hầu, nên bây giờ họ có thể vào cửa quan đánh nước Tần. Nếu may mà đánh được nhà Tần thì tốt lắm, nếu không thì chư hầu sẽ bắt chúng mình đem về đông, còn Tần thì thế nào cũng giết hết cha mẹ, vợ con ta.

Các tướng nghe mang máng vịec họ bàn, đem báo lại với Hạng Vũ. Hạng Vũ liền gọi Kình Bố và Bồ tướng quân để bàn:

- Tướng sĩ của Tần vẫn còn đông, bụng chúng không phục ta , đến Quan Trung mà chúng không theo ta thì việc lớn sẽ nguy; chi bằng giết chúng đi, chỉ giữ lại Chương Hàm, trưởng sử Hân, đô úy Ế để cùng vào đất Tần mà thôi.

Bấy giờ quân đội Sở ban đêm đến đánh và chôn sống hơn hai mươi vạn lính Tần ở phía nam thành Tân An.

6. Vũ từ Tân An ra đi, muốn bình định được đất Tần nhưng cửa Hàm Dương có binh giữ cửa ải, Vũ khôgn vào đuợc. Lại nghe tin Bái Công đã phá Hàm Dương, Hạng Vũ nổi giận, sai bọn Đuơng Dương quân đánh cửa ải. Hạng Vũ bèn vào đến phía tây sông Hi Thủy.

Bái Công đóng quân ở Bái Thượng, chưa có dịp gặp Hạng Vũ. Quan tả tư mã của Bái Công là Tào Vô Thượng sai người đến nói với Hạng Vũ:

- Bái Công muốn làm vua ở Quan Trung, cho Tử Anh làm tướng quốc, lấy hết của cải châu báu.

Hạng Vũ nổi giận nói:

- Ngày mai cho quân sĩ ăn no để đánh quân của Bái Công!

Lúc bấy giờ, quân Hạng Vũ bốn mươi vạn đóng ở Bá Thượng, Phạm Tăng nói với Hạng Vũ:

- Khi Bái Công ở Sơn Đông thì tham của cải, thích gái đẹp. Nay vào Quan Trung, ông ta không lấy của cải gì, không thân cậnd dàn bà con gái, điều đó chứng tỏ chí của ông ta không vừa. Tôi sai người xem khí mây của ông ta thì đều là khí long hổ thành năm sắc, chính là khí tượng thiên tử đấy, phải đánh gấp chớ có bỏ qua.

Quan tả doãn nước Sở là Hạng Bá, chú của Hạng Vũ, vốn quen thân Lưu Hầu là Trương Lương. Lúc bấy giờ Trương Lương theo Bái Công, Hạng Bá bèn đang đem ruổi ngựa đến quân doanh Bái Công, gặp riêng Trương Lương báo cho Lương biết đầu đuôi câu chuyện, muốn gọi Lương cùng đi với mình cho thoát nạn. Hạng Bá bèn bảo Lương rằng:

- Chớ có theo mà bị chết cả đấy!

Trương Lương nói:

- Tôi vì vua Hàn mà theo Bái Công, nay Bái Công có việc nguy cấp, bỏ trốn đi là bất nghĩa, khôgn thể không nói với ông ta.

Lương bèn đi vào kể đầu đuôi cho Bái Công nghe. Bái Công hoảng sợ nói:

- Làm thế nào bây giờ?

Trương Lương hỏi:

- kẻ nào bày kế cho đại vương?

Bái Công nói:

- Cái thằng tiểu nhân ấy bảo ta rằng: "Giữ lấy Hàm Cốc quan, không cho quân của chư hầu vào, thì có thể làm vương trên toàn đất TẦn", vì vậy, ta nghe lời hắn!

Trương Lương nói:

- Đại vương thử liệu xem sĩ tốt có đủ để chống lại Hạng Vương không?

Bái Công im lặng một lúc, đáp:

- Cố nhiên là không bằng! Làm sao bây giờ?

Trương Lương nói:

- Thần xin đến nói với Hạng Bá rằng Bái Công không dám phản Hạng Vương.

- Nhà ngươi quen với Hạng Bá à?

- Trong thời nhà TẦn, Hạng Bá chơi với thần, ông ta giết người, thần cứu sống, cho nên ngày nay gặp việc nguy cấp, ông ta đến đây báo cho thần biết.

- Ông ta với nhà ngươi, ai lớn tuổi hơn?

- Ông ta lớn tuổi hơn thần.

- Nhà ngươi hãy thay mặt ta mời ông ta vào, ta sẽ đãi ông ta là bậc anh.

Trương Lương đi ra mời Hạng Bá. Hạng Bá liền vào yết kiến Bái Công. Bái Công bưng chén rượu chúc thọ, hẹn làm thông gia, Bái Công nói:

- Tôi vào Hàm Cốc quan, tơ hào không dám động, ghi danh sách quan lại và dân chúng vào sổ, niêm phong các kho tàng để đợi tướng quân. Tôi sai tướng giữ cửa ải chỉ là để đề phòng trộm cướp ra vào và những việc bất trắc mà thôi, ngày đêm mong tướng quân đến, chứ tôi đâu dám làm phản! Xin ông nói lại với tướng quân rằng tôi đâu dám vong ân bội nghĩa!

Hạng Bá nhận lời, nói với Bái Công:

- Ngày mai thế nào ông cũng phải đến sớm mà xin lỗi Hạng Vương!

Bái Công nói: "Vâng".

Hạng Bá liền ra đi trong đêm ấy. Về đến quân doanh Bá đem những lời nói của Bái Công báo lại với Hạng Vũ, nhân tiện nói:

- Nếu Bái Công không phá Quan Trung trước thì đại vương có dám vào không? Người ta có công lớn mà mình lại đánh là bất nghĩa, chi bằng đối đãi với họ cho tử tế!

Hạng Vương cho là phải.

Sáng hôm sau, Bái Công mang theo một trăm kỵ binh đến yết kiến Hạng Vương. Bái Công đến Hồng Môn xin lỗi:

- Tôi và tướng quân đều hết sức đánh Tần. Tướng quân đánh ở Hà Bắc, tôi đánh ở Hà Nam, không ngờ tôi vào Hàm Cốc quan trước, đánh phá nhà Tần, lại gặp tướng quân ở đây. Nay vì lời nói của kẻ tiểu nhân, nên tướng quân với tôi có hiềm khích!

Hạng Vũ nói:

- Đó là quan tả tư mã của Bái Công là Tào Vô Thượng nói đấy. Nếu không thì Tịch đây đâu làm như thế làm gì!

Hôm ấy Hạng Vương giữ Bái Công ở lại uống rượu. Hạng Vũ và Hạng Bá ngồi quay mặt về hướng đông. Á Phụ tức Phạm Tăng ngồi quay mặt về hướng nam, Bái Công ngồi quay mặt về hướng Bắc. Trương Lương chầu quay mặt về hướng tây.

Phạm Tăng đưa mắt nhìn Hạng Vương, đưa cái vòng ngọc quyết ra hiệu, như thế ba lần, nhưng Hạng Vương vẫn im lặng không để ý. Phạm Tặng đứng dậy đi ra, gọi Hạng Trang đến bảo:

- Quân vương là người bất nhẫn! Anh phải vào chúc thọ! Chúc thọ xong xin múa kiếm, nhân đó đâm Bái Công ở chỗ ngồi và giết đi. Nếu không, tất cả bọn anh đều bị ôgn ta bắt cầm tù cả đấy.

Hạng Trang liền vào chúc thọ. Chúc thọ xong, Hạng Trang nói:

- quân vương và Bái Công uống rượu, trong quân doanh khôgn có gì vui, tôi xin múa kiếm.

Hạng Vương nói:

- Đuợc!

Hạng Trang tuốt kiếm, đứng dậy múa, Hạng Bá cũng tuốt kiếm đứng dậy múa, luôn lấy thân mình che cho Bái Công nên Trang không đâm được. Trương Lương bèn ra đến cửa tìm Phàn Khoái, Phàn Khoái hỏi:

- Việc hôm nay ra sao?

Trương Lương nói:

- Nguy cấp lắm! HIện nay Hạng Trang tuốt kiếm đang múa, xem hắn cốt nhằm Bái Công mà đâm.

Phàn Khoái nói:

- Như thế thì gấp quá rồi! Tôi xin vào cùng liều chết.

Khoái liền mang kiếm, cắp khiên bước vào cửa viên môn. Vệ sĩ cầm giáo chéo nhau muốn cản không cho vào. Phàn Khoái cầm ngang cái khiên mà gạt, vệ sĩ ngã lăn ra đất. Khoái liền vào, vén màn đứng quay mặt về hứong tây, trợn mắt nhìn Hạng Vũ, khóe mắt rách toác! Hạng Vương chống kiếm quỳ nhổm dậy mà hỏi:

- Ông khách làm gì thế?

Trương L ương nói:

- Đó là Phàn Khoái, người thăm thặng của Bái Công.

Hạng Vũ nói:

- Tráng sĩ! Cho tráng sĩ chén rựou.

Liền cho Phàn Khoái một chén rượu. Khoái lạy ta đứng lên mà uống. Hạng Vương nói:

- Cho ông t amột vai lợn!

Lại cho Khoái một vai lợn sống. Khoái đặt cái khiên xuống đát, dặt vai lợn lên trên, tuốt kiếm xẻo thịt lợn mà nhai. Hạng V ương nói:

- Tráng sĩ! Có uống được nữa không?

Phàn Khoái nói:

- Thân chết còn chả tránh, dám đâu từ chối chén rượu. Vua Tần lòng lang dạ thú giết người nhiều không kể xiết, trị tội người như sợ không kịp. Thiên hạ đều nổi dậy làm phản. Vua Hoài Vương có giao ước với các tướng: "Ai phá được Tần, vào Hàm Dương thì phong vương". Ngày nay Bái Công là người đầu tiên phá được Tần, vào Hàm Dương, tơ hào không dám phạm, niêm phong các cung thất, đem quân vè đóng ở Bá Thượng để chờ đại vương đến. Bái Công sai tướng giữ cửa ải là chỉ để đề phòng bọn trộm cướp ra vào và những việc bất trắc mà thôi. Bái Công khó nhọc mà công to như vậy, nhưng vẫn chưa được phong thưởng gì! Nay đại vương nghe lời bọn tiểu nhân, muốn giết kẻ có công, tức là noi theo đừong lối nhà Tần đã mất! Tôi trộm nghĩ đại vương không nên làm như vậy!

Hạng Vương chưa biết lấy câu gì đáp lại, bảo:

- Ngồi xuống!

Phàn Khoái ngồi bên cạnh Trương Lương. Một lát, Bái Công đứng dậy đi ra ngoài. Nhân đó gọi Phàn Khoái ra, sau khi Bái Công đã ra, Hạng Vương sai đô úy là Trần Bình mời Bái Công vào, Bái Công nói:

- Nay ta đi ra, chưa có lời từ biệt, làm thế nào bây giờ?

Phàn khoái nói:

- Làm việc lớn thì không để ý đến những điều vụn vặt; làm lễ lớn không câu nệ những điều nhỏ. Nay người ta là dao là thớt, ta là cá là thịt, từ biệt làm gì?

Bái Công bèn ra đi, sai Trương Lương ở lại để xin lỗi, Lương hỏi:

- Đại vương đến đây có mang theo gì không?

Bái Công nói:

- Ta mang theo một cặp n gọc bạch bích, muốn để biếu Hạng Vương, một đôi chén ngọc muốn để biếu Á Phụ. Ta thấy họ nổi giận nên khôgn dám hiến. Nhà ngươi hiến hộ cho ta.

Trương Lương nói:

- Xin vâng.

Bấy igờ quân của Hạng Vương đóng ở Hồng Môn, quân của Bái Công đóng ở Bá Thượng, cách nhau bốn mươi dặm. Bái Công bỏ xe lại, một mình cưỡi ngựa đi thoát thân, bốn người: Phàn Khoái, Hạ Hầu Anh, Ngận Cương, Kỷ Tín mang gươm và khiên chạy bộ theo. Họ men theo chân núi Ly Sơn, đi qua Chỉ Dương, theo con đường nhỏ. Bái Công dặn Trương Lương:

- Đi theo đường này đến quân ta chỉ mất hai mươi dặm mà th ôi. Tính chừng khi nào ta đã về đến quân rồi thì nhà ngươi hãy vào.

Sau khi Bái Công chừng đã đi theo con đuờng nhỏ về đến trong quân, Trương Lương bước ra xin lỗi, nói:

- Bái Công quá chén, không thể vào từ biệt, có sai thần là Lương dâng một đôi ngọc bích để kính dâng đại vương, một đôi chén ngọc để kính dâng đại tướng quân.

Hạng Vương hỏi:

- Bái Công đâu rồi?

Trương Lương nói:

- Nghe đại vương có ý trách tội, Bái Công đã trốn thoát đi một mình, nay đã về đến quân doanh.

Hạng Vương bèn nhận ngọc bích đặt ở chỗ ngồi. Á Phụ cầm chén ngọc đặt xuống đát, tuốt kiếm đập chén vỡ tan, nói:

- Chà! Thằng trẻ con khôgn thể cùng bàn mưu kế! Người đoạt thiên hạ của Hạng Vương nhất định là Bái Công. Bọn ta sẽ bị bắt làm tù hết.

Bái Công về đến quân doanh, lập tức giết Tào Vô Thượng.

7. Mấy ngày sau, Hạng Vương đem binh về hướng tây làm cỏ thành Hàm Dương giết vua Tần đã đầu hàng là Tử Anh, đốt cung thất nhà Tần, lửa cháy liền ba tháng không tắt, thu của cải châu báu, phụ nữ đem về đông. Có người nói với Hạng Vương:

- Đất Quan Trung bốn phía có núi sông che chở, đất đai phì nhiêu, có thể đóng đô ở đấy để xây dựng nghiệp bá.

Hạng Vương thấy cung thất nhà Tần đều bị đốt phá lòng chạnh nhớ, muốn về miền đông, liền nói:

- Được phú quý mà không về làng cũ thì cũng như mặc áo gấm đi đêm, còn ai biết gì?

Người ấy nói:

- Người ta nói rằng: "Người Sở giống "những con khỉ đội mũ người". Quả thực là đúng!".

Hạng Vương nghe vậy bỏ người đó vào trong vạc dầu.

Hạng Vương sai người xin mệnh lệnh của Sở Hoài Vương, Hoài Vương nói:

- Cứ theo như lời ước cũ.

Hạng Vương bèn tôn Hoài Vương lên làm Nghĩa Đế. Hạng Vương múôn tự xưng vương, nên trước tiên phong các tướng văn võ làm vương. Hạng Vương nói:

- Khi thiên hạ mới bắt đầu khởi sự thì tạm thời lập các chư hầu để đánh TẦn, nhưng việc mình mặc áo giáp, tay cầm gươm giáo gánh vác việc lớn, ba năm xông pha ở chiến trường, diệt nhà Tần và bình định được thiên hạ đều là côgn lao của các vị tuớng, các quan văn võ và của Tịch này. Nghĩa Đế tuy không có công những cũng chia đất đai mà phong vương cho ông ta.

Các tướng đều nói:

- Phải đấy!

Hạng Vương bèn chia thiên hạ, lập các tướng làm vua các nước chư hầu.

Hạng Vương và Phạm TĂng lo ngại Bái Công sẽ lấy thiên hạ; nhưng trót đã điều đình xong, không múôn bội ước, sợ chư hầu làm phản, cho nên bí mật bàn nhau: đất Ba và đấ tThục đường sá hiểm trở, nhà TẦn đày người đến đất Thục. Bèn nói:

- Đất Ba và đất Thục cũng là đất Quan Trung. Cho nên lập Bái Công làm Hán Vương cai trị đất Ba, đất Thục và đất Hán TRung đóng đô ở Nam Trịnh, Hạng Vương chia Quan TRung làm ba phần, phong vương cho các tướng Tần đã đầu hàng, để họ chẹn đường của Hán Vương.

Hạng Vương lập Chương Hàm làm Ung Vương, cai trị từ Hàm Dương sang phía tây, đóng đô ở Phế Khâu. TRửơng sử Hân xưa làm quan coi ngục ở Lịch Dương vốn có ơn với Hạng Lương; đô úy Đổng Ế trước đã khuyên Chương Hàm đầu hàng nước Sở. cho nên Hạng Vương lập Tư Mã Hân làm Tắc vương, cai trị từ phía đông Hàm Dương cho đến Hoàng Hà, đóng đô ở Lịch Dương; Đổng Ế được làm Địch vương, cai trị đất Thượng Quận, đóng đô ở Cáo Nô, Hạng Vương đổi Ngụy vương là Báo làm Tây ngụy vương, cai trị đất Hà Đông, đóng đô ở Bình Duơng. Thân Dương ở Hà Khâu là người tôi yêu của Trương Nhĩ, đã lấy được quận Hà Nam, và đóng quân Sở trên Hoàng Hà, cho nên được lập làm Hà Nam vương, đóng đô ở Lạc Dương. Hàn vương tên là Thành vẫn ở đất cũ, đóng đô ở Dương Định. Tướng nước Triệu là Tư Mã Ngang đã lấy được Hà Nội và đã có nhiều lần lập công, cho nên được lập làm Ân vương, cai trị đất Hà Nội, đóng đô ở Triều Ca. Hạng Vương đổi Triệu Vương tên là Yết làm đại vương. Thừa tướng nước Triệu là Trương Nhĩ vốn hiền, lại theo Hạng Vũ vào Quan Trung cho nên được lập làm Thường Sơn vương cai trị đất Triệu đóng đô ở Tương Quốc, Đương Dương Quân Kình Bố làm tướng nước Sở, thường lập công đầu trong quân đội, cho nên được lập làm Cửu giang vương, đóng đô ở Lục Ngô. Nhuế làm lệnh ở Bá Dương, thường đốc suất Bách Việt để giúp chư hầu, lại theo Hạng Vũ vào Quan Trung cho nên được lập làm Hành sơn vương, đóng đô ở đất Trâu. Cung Ngao làm trụ quốc, cho nên được làm Lâm giang vương, đóng đô ở Giang Lăng. Hạng Vương đổi Yên vương Hàn Quảng làm Liêu Đông vương. Tướng nước Yên là Tang Đồ đã theo Sở cứu Triệu, sau đó lại theo Hạng Vũ vào Quan Trung cho nên được lập làm Yên vương, đóng đô ở đất Kế. Hạng vương đổi Tề vương là Điền Thị làm Giao đông vương. Tướng nước Tề là Điền Đô đã cùng Hạng Vương cứu Triệu sau đó lại theo Hạng Vương vào Quan Trung cho nên được lập làm Tề vương, đóng đô ở Lâm Tri. Điền An, cháu của TỀ vương Kiến bị Tần giết khi Hạng Vũ vượt qua sông cứu TRiệu, Điền An đã lấy lại được mấy thành ở Tế Bắc rồi đem binh đầu hàng Hạng Vũ, cho nên được lập làm Tế Bắc vương, đóng đô ở Bắc Dương. Điền Vinh đãm ấy lần không nghe theo Hạng vương lại không chịu đem binh theo Sở đánh TẦn cho nên không đựoc phong đất. Thành An quân Trần Dư bỏ tướng ấn mà đi, không theo Hạng vương vào Quan Trung, nhưng nghe nói ông ta là người hiền, có công với nước Triệu, lại nghe tin ông ta lúc bấy giờ ở Nam Bì cho nên phong cho ba huyện ở xung quanh đấy. Tướng của Phiên Quân là Mai Quyên lập được nhiều công, cho nên được phong thập vạn hộ hầu.

Hạng Vương tự lập làm Tây Sở Bá Vương, cai trị chín quận, đóng đô ở Bành Thành.

Năm thứ nhất, tháng tư, đời nhà Hán (năm 206 trước công nguyên) các chư hầu đều bãi binh và trở về nước mình, Hạng vương về nước, sai người đổi Nghĩa Đế đi nơi khác, nói:

- Các vị đế vương xưa nước vuông ngàn dặm đều ở thượng lưu dòng sông.

Cho nên Hạng vương sai đổi Nghĩa đế đi Trừơng Sa, ở Sâm huyện. Hạng vương lại giục Nghĩa Đế đi. Quần thần của Nghĩa đế dần dần trở mặt, Hạng Vương bèn bí mật sai Hành Sơn Vương và Lâm giang vương giết Nghĩa Đế ở trên Trường Giang. Hàn vương là Thành không có quân công, Hạng Vương không cho về nứoc, đưa về Bành Thành và giáng chức làm hầu, sau đó Hạng Vuơng lại sai người giết đi. Tang Đồ về nước mình, múôn đuổi Hàn Quảng đi Liêu Đông, nhưng Quảng không nghe, Tang Đồ giết Quảng ở Vô Chung và lấy luôn đất của Quảng để làm vương.

Điền Vinh nghe tin Hạng Vũ đã đổi vua Tề là Thị đi Giao Đông, và lập tướng nước Tề là Điền Đô làm Tề vương, liền nổi giận, không cho Tề Vương đi Giao Đông, rồi giữ lấy nước Tề làm phản và đón đánh Điền Đô. Điền Đô bỏ chạy sang Sở, Tề Vương là Thị, sợ Hạng Vương nên bỏ trốn về nước mình là Giao Đông, Điền Vinh nổi giận, đuổi theo, giết Tề vương ở Tức Mặc, Vinh bèn tự lập làm Tề vương, đem quân về hướng tây, giết vua Tề Bắc là Điền An, làm vua cả Tam Tề.

Vinh giao ấn tướng quân cho Bành Việt, ra lệnh cho y làm phản ở đất Lương. Trần Dư ngầm sai Trương Đồng, Hạ Duyệt nói với vua Tề là Điền Vinh:

- Hạng Vương làm chúa tể thiên hạ, nhưng khôgn công bình. Ông ta cho tất cả các vua cũ làm vương ở những đất xấu, còn cho quần thần, tướng tá của ông ta làm vương ở những nơi đất tốt, đuổi chủ cũ của mình là Trịêu vương lên phía Bắc, ở đất Đại, Dư này cho là không hợp lý. Nghe tin đại vương khởi binh, lại không nghe lối xử trí bất nghĩa, xin đại vương giúp binh lính cho Dư này. Tôi xin đánh Thường Sơn để phục lại Triệu vương. Tôi xin lấy nước ấy làm rào giậu cho nước đại vương.

Tề vương bằng lòng, bèn sai quân đi đến Triệu. Trần Dư đem tất cả quân của ba huyện cùng hợp sức với Tề vương đánh Thường Sơn, phá tan quân của Thường Sơn vương. Trương Nhĩ bỏ chạy theo Hán. Trần Dư đón Yết, trước đấy làm Triệu Vương ở đất Đại, đưa về Triệu vương bèn lập Trần Dư làm vương đất Đại.

8. Bấy giờ Hán quay về bình định Tam Tần. Hạng Vương nghe tin Hán vương đã lấy được Quan Trung, lại đem quân về hướng đông nước Tề, nước Triệu làm phản chống lại mình, liền nổi giận. Bèn phong Trịnh Xương trước kia làm huyện lệnh đất Ngô làm Hàn vương để chống lại Hán, sai bọn Tiêu Công Giác đánh Bành Việt. Bành Việt đánh bại bọn Tiêu Công Giác. Hán Vương sai Trương Lu ương đi chiêu hàng ở Hàn và đưa thư cho Hán Vương, nói:

- Hán vương không được đối xử như lời giao ước cho nên muốn lấy Quan Trung, nay được như lời giao ước cũ thì thôi, không dám đem quân sang hướng đông nữa.

Hán vương lại lấy thư của Tề và Lương làm phản đưa cho Hạng vương và nói:

- Nước Tề muốn cùng hợp sức với nước Triệu để tiêu diệt nước Sở.

Vì vậy, Sở không có ý định đem quân về hướng tây, lại đem quân về hướng bắc để đánh Tề, Sở đòi Cửu giang vương Bố đem binh đi theo, Bố cáo bệnh không đi, sai tướng mang mấy ngàn quân lại. Vì vậy Hạng vương oán Bố.

Mùa đông năm thứ hai nhà Hán (năm 205 trước công nguyên), Hạng vương đem quân về hướng bắc, đến Thành Dương, Điền Vinh cũng đem binh đến giao chiến. Điền Vinh đánh không lại, chạy đến Bình nguyên. Dân Bình Nguyên giết Điền Vinh. Hạng Vũ bèn đem quân đi theo phía bắc, san phẳng và đốt thành quách nhà cửa của Tề, chôn sống tất cả quân lính của Điền Vinh đầu hàng, trói và bắt những người già cả, đàn bà con gái làm tù, lấy đất từ Tề đến Bắc Hải, tàn sát rất nhiều. Người Tề hợp nhau lại làm phản. Vì vậy, em của Điền Vinh là Điền Hoành thu thập được mấy vạn lính Tề đã đi trốn từ trước, làm phản ở Thành Dương, Hạng vương vì vậy phải dừng lại, đánh mấy trận, nhưng không hạ được.

Mùa xuân, Hán vương cầm quân của năm nước chư hầu, tất cả năm mươi sáu vạn người, kéo về huớng đông để đánh Sở. Hạng Vương nghe vậy bèn sai các tướng đánh nước Tề, còn mình thì đem ba vạn tinh binh đi về hướng nam do đất Lỗ qua thành Hồ Lăng. Tháng tư, quân Hán đều đã vào Bành Thành, thu của cải châu báu, gái đẹp, ngày nào cũng đặt tiệc rượu hội họp linh đình. Hạng vương bèn đem quân về hướng tây, sáng sớm đi qua Tiêu huyện, đánh quân Hán, rồi kéo về hướng đông đến Bành Thành. Giữa trưa, Hạng Vũ phá tan quân Hán; quân Hán đều bỏ chạy, xô nhau nhảy xuống sông Cốc và sông Tứ. Hạng vương giết hơn mười vạn quân Hán, quân Hán đều bỏ chạy sang hướng nam về phía núi. Quân Sở lại truy kích đến phía đông Linh Bích trên sông Tuy Thủy. Quân Hán rút lui bị quân Sở đánh ráo riết, giết rất nhiều. Hơn mười vạn quân Hán đều nhảy xuốgn sông Tuy Thủy. Nước sông vì vậy khôgn chảy được. Hạng vương vây quân Hán ba vòng. Lúc bấy giờ, có một trận gió to thổi từ phía tây bắc, bẻ gãy cây, lật thốc mái nhà, làm bay cát đá, ban ngày tối đen. Gió thổi thẳng vào quân Sở, quân Sở rối loạn, tan rã. Nhờ thế, Hán vương mới trốn thoát với mấy mươi kỵ binh. Hán vương muốn đi qua đất Bái để đem cả gia đình về huớng tây. Quân Sở cũng cho người đuổi theo đến Bát, bắt gia đình Hán vương, cả nhà đều trốn và không gặp Hán vương, Hán vương gặp Hiếu Huệ, Lỗ Nguyên, ở trên đường cái bèn mang lên xe cùng đi. Kỵ binh của Sở đuổi theo. Hán vương vội vã quá đẩy Hiếu Huệ và Lỗ Nguyên xuốgn xe. Đằng Công bước xuốgn đưa hai người lên xe, làm như thế ba lần. Đằng Công nói:

- Tuy gấp, không thể đi nhanh, nhưng lẽ nào lại bỏ đi?

Thế rồi trốn thoát được. Hán vương cho tìm Thái Công và Lữ Hậu, nhưng không gặp. Thẩm Tự Cơ theo Thái Công và Lữ Hậu lén lút đi tìm Hán vương, không ngờ gặp quân Sở. Quân Sở bèn đưa họ về báo với Hạng Vương, Hạng Vương giữ họ lại ở trong quân.

Bấy giờ, anh của LỮ Hậu là Chu Lữ Hầu làm tướng Hán, đóng quân ở Hạ Ấp, Hán Vương lẻn đến đó theo Chu Lữ Hầu, dần dần thu lại được quân sĩ. Khi đến Huỳnh Dương, các quân bại trận trước đều tập hợp lại. Tiêu Hà cũng điều động tất cả những người già trẻ không đúng tuổi đăng binh ở quan Trung đến Huỳnh Dương. Thế quân Hán lại mạnh. Quân Sở xuất phát từ Bành Thành, thừa thắng đuổi theo, cùng quân Hán đánh nhau ở phía nam Huỳnh Dương, giữa miền Kinh Ấp và Sách Đình. Quân Hán đánh quân Sở thua. Vì vậy, Sở không thể đem quân đi về hướng tây.

Trong khi Hạ vương cứu Bành Thành, đủôi Hán Vương đến Huỳnh Dương, thì Điền Hoành cũng nhân đấy thu phục đựơc nước Tề, lập con của Điền Vinh là Quảng làm Tề vương. Sau khi Hán vương thất bại ở Bành Thành, các nứoc chư hầu lại theo Sở mà chống lại Hán. Hán đóng quân ở Huỳnh Dương, xây đường ống ra đến Hoàng hà để lấy lúa ở kho Ngao Thương.

Năm thứ ba nhà Hán (năm 204 trước công nguyên), Hạng vương mấy lần đem quân đánh cướp đường ống của Hán. Hán vương thiếu lương thực, lo sợ xin hòa, cắt đất từ Huỳnh Dương sang phía đông về Hán. Hạng vương muốn nghe theo. Lịch Dương Hầu là Phạm Tăng nói:

- Đối phó với Hán thì dễ thôi! Nay cơ hội này mà không lấy, về sau sẽ hối hận.

Hạng vương bèn cung Phạm Tăng vây Huỳnh Dương rất gấp, Hán vương lo lắng, bèn theo kế của Trần Bình để ly gián Hạng vương, Hạng Vương sai sứ giả đến. Hán vương sai làm cỗ thái lao đem đến, có vẻ muốn mời sứ giả ăn. Nhưng khi thấy sứ giả thì giả vờ kinh ngạc mà rằng:

- Ta tưởng là sứ giả của Á Phụ, lại hóa ra sứ giả của Hạng vương!

Liền bưng cỗ đi, đem thức ăn tồi ra cho sứ giả của Hạng vương ăn, sứ giả về báo với Hạng vương, Hạng vương bèn nghi Phạm Tăng tư thông với Hán nên tước bỏ quyền của Tăng. Phạm Tăng giận lắm, nói:

- Việc thiên hạ đã bình định xong rồi! Xin quân vương tự lo lấy. Cho phép thần được mang xác về làm một người lính.

Hạng vương bằng lòng. Phạm Tăng đi chưa đến Bành Thành , nổi ung ở lưng mà chết!

Tướng của Hán là Kỷ Tín nói với Hán vương:

- Nay việc đã gấp! Xin cho tôi vì nhà vua mà giả làm vua để lừa quân Sở. Như thế nhà vua có thể cải trang mà trốn thoát.

Hán vương bèn đang đêm cho đưa con gái ra cửa đông Huỳnh Dương và hai ngàn người mang áo giáp, quân Sở đánh vào bốn mặt. Kỷ Tín cưỡi xe Hoàng ốc, cắm cờ tả đạo, nói:

- Trong thành lương hết! Hán vương xin hàng!

Quân Sở đều hô "vạn tuế!".

Hán vương cùng vài mươi kỵ binh do cửa tây thành mà ra, chạy đến T hành Cao. Hạng vương thấy Kỷ Tín liền hỏi:

- Hán vương ở đâu?

Kỷ Tín nói:

- Hán vương đã ra rồi!

Hạng vương thiêu sống Kỷ Tín.

Hạng vương sai ngự sử đại phu là Chu Hà, Tung Công và Ngụy Báo giữ Huỳnh Dương. chu Hà và Tung Công bàn nhau:

- Khó lòng giữ nổi thành trì với một ông vua phản quốc.

Bèn cùng nhau giết Ngụy Báo. Quân Sở hạ thành Huỳnh Dương, bắt sống Chu Hà. Hạng vương bảo Chu Hà:

- Nếu ngươi chịu làm tướng của ta, ta sẽ cho ngươi làm thượng tướng quân, và phong cho ba vạn hộ.

Chu Hà đáp:

- Mày nếu không đàu hàng Hán, thì Hán sẽ cầm tù mày! Mày không địch nổi Hán đâu!

Hạng vương nổi giận, bỏ Chu Hà vào vạc sôi và giết luôn cả Tung Công. Hán vương thoát khỏi Huỳnh Dương, chạy về phía nam, vào đất Uyển và đất Diệp, gặp Cửu giang vương là Kình Bố. Hán vương thu thập quân đội, lại vào giữ Thành Cao.

Năm thứ tư nhà Hán (năm 203 trước công nguyên), Hạng vương tiến quân, vây Thành Cao, Hán vương bỏ trốn ra khỏi cửa bắc T hành Cao với Đẳng Công, vượt qua Hoàng Hà chạy đến Tu Vũ, nhập vào quân của Trương Nhĩ, Hàn Tín. Các tướng đều dần dần ra khỏi Thành Cao, đi theo Hán vương. Quân Sở lấy được Tahnhf Cao, muốn đi về hướng Tây. Hán sai quân chống lại ở đất Củng, làm cho quân Sở khôgn đi về hướng tây được.

Bấy giờ, Bành Việt đã vượt qua Hoàng Hà, đánh đất Đông A của Sở, giết tướng Sở là Tiết Công, Hạng vương liền thân hành đem quân về hướng đông đánh BànhViệt. hán vương được binh của Hoài Âm Hầu , múôn vượt qua Hoàng Hà đi về nam, Trịnh Trung nói Hán vương dừng lại, đóng quân ở Hà Nội sai Lưu Giả đem quân giúp Bành Việt, đốt lương thực của Sở. Hạng vương đem quân về hướng đông, đánh phá quân Bành Việt, Bành Việt bỏ chạy, Hán vương đem quân vượt qua Hoàng Hà, lấy lại được Thành Cao đóng quân ở Quảng Vũ, lấy lương thực ở kho Ngao Thương. Sau khi đã bình didjnh xong miền đông, Hạng vương đem binh sang hướng tây gặp quân Hán ở Quảng Vũ, hai bên giữ nhau mấy tháng.

Lúc bấy giờ , Bành việt thường làm phản ở đất Lương, cắt đứt lương thực của Sở, Hạng vương lo lắng, dựng một cái thớt cao, đặt Thái Công lên trên, và sai người nói với Hán vương:

- Nếu không đầu hàng ngay thì ta nấu chết Thái Công.

Hán vương nói:

- Ta và Hạng Vũ đều ngoảnh mặt về hướng bắc chịu mệnh lệnh của Hoài vương và đã " giao ước làm anh em". Cha ta tức là cha ngươi, ngươi múôn nấu cha ngươi thì cho ta một bát canh với!

Hạng vương giận, múôn giết Thái Công. Hạng Bá nói:

- Việc thiên hạ chưa biết như thế nào, vả chăng người đã lo việc thiên hạ thì không nhìn đến việc nhà, có giết ông ta cũng vô ích, chỉ tăng thêm tai họa mà thôi.

Hạng vương nghe theo.

Quân Sở và quân Hán giằng co nhau, chưa ai thắng ai, trai tráng khổ sở vì phải đi lính, người già yếu mệt nhọc vì lo vận tải lương thực. Hạng vương nói với Hán vương:

- Mấy năm nay, thiên hạ xao xuyến khốn khổ, chỉ vì hai chúng ta.

Hạng vương muốn cùng Hán vương khiêu chiến, quyết một phen sống mái, không nên làm khổ nhân dân thiên hạ nữa.

Hán vương cười mà nói rằng:

- Ta chỉ đấu trí , khôgn thèm đấu lực.

Hạng vương sai tráng sĩ ra khiêu chiến, Hán vương có viên tướng giỏi bắn là Lâu Phiền. Ba lần quân Sở ra khiêu chiến, đều bị Lâu Phiền bắn chết. Hạng vương trợn mắt quát. Lâu Phiền mắt không dám nhìn, tay không dám bắn, liền bỏ chạy vào thành, không dám ra nữa. Hán vương sai ngươi lẻn ra để hỏi, thì biết đó là Hạng vương. Hán vương hoảng sợ.

Thế rồi Hán vương cùng Hạng vương gặp nhau ở khe Quảng Vũ và nói chuyện với nhau. Hán vương kể tội Hạng vương, Hạng vương nổi giận, muốn đánh nhau một trận, Hán vương không nghe. Hạng vương dùng cái nỏ ngầm bắn trúng Hán vương. Hán vương bị thương chạy vào Thành Cao.

Hạng vương nghe tin Hoài Âm Hầu đã lấy được Hà Bắc, phá được Tề, Triệu, lại muốn đánh Sở, bèn sai Long Thư đến đánh. Hoài Âm Hầu cùng kỵ tướng là quán Anh đánh quân Sở thua to, giết Long Thư. Hàn Tín nhân đó tự lập làm Tề vương. Hạng vương nghe tin quân của Long Thư thua trận, sai Vũ Thiệp, người Vu Thai, đến khuyên dụ Hoài Âm Hầu, HOài Âm Hầu không nghe. Bấy giờ Bành Việt lại làm phản, lấy đựoc đất Lương, cắt đứt lương thựcc ủa Sở. Hạng vương bảo bọn Hải Xuân Hầu, đại tư mã là Tào Cửu rằng:

- Phải giữ T hành Cao cho cẩn mật! Nếu quân Hán khiêu chiến thì chớ đánh nhau với chúng, chỉ đừng cho chúng đi về hướng đông mà thôi. Sau mười lăm ngày, nhất định ta sẽ giết Bành Việt, bình định được đất Lương, và lại về đây với tướng quân.

Hạng vương đem quân về hứong đông đánh thành Trần Lưu, Ngoại Hoàng. Thành Ngoại Hoàng không hạ được. Phải đánh mấy ngày mới đàu hàng. Hạng vương nổi giận, bắt buộc tất cả con trai từ mười lăm tuổi trở lên đều phải đến phía đông thành ấy, múôn chôn sống họ. Con trai của huyện lệnh Ngoại Hoàng, mới mười ba tuổi, đến nói với Hạng vương :

- Bành việt cưỡng ép, Ngoại Hoàng sợ nên phải hàng, chờ đợi Đại vương. Nay đại vương đến lại chôn sống họ, trăm họ còn lòng nào muốn theo đại vương nữa! Nếu làm thế thì từ đây về hướng đông còn hơn mười thành của đất Lương sẽ đều sợ hãi, không ai chịu đầu hàng đâu.

Hạng vương cho là phải, bèn tha những người ở Ngoại Hoàng khỏi bị chôn sốgn. thế rồi các thành từ đó sang phía đông cho đến Tuy dương nghe vậy đều tranh nhau đầu hàng Hạng vương.

Quả nhiên, Hán mấy lần khiêu chiến với quân Sở, quân Sở khôgn chịu ra. Hán sai người mắng nhiếc năm sáu ngày. Đại tư mã giận đem quân vượt qua sông Tự Thủy ,quân lính vừa mới ra giữa sông, bị quân Hán đánh úp, phá tan quân Sở, lấy tất cả của cải tìên bạc của nước Sở. Đại tư mã là Cữu, trưởng sử là Ế, Tắc vương là Hân đều đâm cổ chết giữa sông Tự Thủy. Đại tư mã Cửu nguyên trước làm quan coi ngục ở đất Kỳ, trưởng sử Hân cũng là quan coi ngục ở đất Lịch Dương , hai người trước có ơn với Hạng vương cho nên được Hạng vương tín nhiệm. Lúc bấy giờ, Hạng vương ở Tuy Dương, nghe tin Hải Xuân Hầu thua, liền đem quân về. Quân Hán đang vây Chung Ly muội ở phía đông Huỳnh Dương. Hạng vươn đến, quân Hán sợ Sở chạy vào nơi hiểm trở hết. Lúc bấy giờ bên Hán quân thịnh , lương nhiều, quân của Hạng vương mệt nhọc, lương hết. Hán sai Lục giả nói với Hạng vương xin Thái Công. Hạng vương không nghe. Hán vương lại sai Hầu Công đến nói với Hạng vương. Hạng vương bèn giao ước với Hán vương chia khoảng giữa thiên hạ: từ Hồng Câu về tây là thuộc Hán, từ Hồng Câu về Đông là thuộc Sở, liền cho cha và vợ hán vương về. Quân sĩ đều hô: "Vạn tuế!". Hán vương bèn phong Hầu Công làm bình quốc công. Hầu công từ đó bị yên trí, không đựoc yết kiến nữa. Hán vương bảo:

- Đó là kẻ biện sĩ giỏi nhất thiên hạ, ở đâu thì nước ấy sẽ nghiêng đổ, cho nên hiệu là Bình quốc quân.

9. Hạng vương sau khi đã giao ước, rút quân về hướng đông. Hán vương muốn di vè hướng tay, trương lương, Trần Bình nói:

- Hán đã có được hơn một nửa thiên hạ, chư hầu đều theo. Nước Sở quân sĩ mệt, lương thực hết, chính là lúc trời làm mất nước Sở. Chi bằng nhân cơ hội này mà đánh lấy. Nay tha không đánh, tức như lời người ta nói "nuôi hổ để gây mối lo cho mình về sau"!.

Hán Vương nghe theo.

Năm thứ năm nhà Hán (năm 202 trước công nguyên), Hán vương theo đánh hạng vương đến phía nam Dương Hạ, đóng quân lại đấy, hẹn với Hoài Âm Hầu Hàn Tín, Kiến thành hầu Bành Việt hiệp sức để đánh quân Sở. Hán vương đến Cối Lăng, nhưng binh của Tín và Việt không đến. Quân Sở đánh quân Hán thua to. Hán vương lại vào thành đào hào sâu để giữ. Hán vương bảo TRương Tử Phòng:

- Chư hầu không theo lời giao ước, làm thế nào bây giờ?

Tử Phòng nói:

- Quân Sở sắp vỡ, nhưng Tín, Việt vẫn chưa được phong đất, họ không đến là phải. Nếu nhà vua biết chia thiên hạ cho họ thì gọi họ sẽ đến ngay. Không làm được thế, đại sự chưa biết như thế nào. Nếu nhà vua có thể phong cho Hàn Tín các miền đất từ Trần sang phía đông cho đến biển; phong cho BÀnh Việt các miền từ phía bắc Tuy Dương cho đến Cốc T hành, để cho họ tự chiến đấu, thì dễ đánh bại Sở lắm.

Hán vương nói:

- Phải đấy!

Hán vương bèn sai sứ giả đến nói với Hàn Tín, Bành Việt:

- Hãy chung sức đánh Sở. Nếu phá được Sở thì từ đất TRần về phía đông cho đến biển sẽ phong cho Tề vương; từ phía bắc Tuy Dương cho đến Cốc Thành sẽ phong cho Bành tướng quốc.

Sứ giả đến, Hàn Tín, Bành Việt đều báo:

- Xin tiến quân tức thì.

hàn Tín bèn từ Tề đến, hội với quân Lưu Giả, từ Thọ Xuân xuất phát rồi cùng kéo đi, làm cỏ T hành Phụ và đến Cai Hạ. Đại tư mã Chu Ân phản lại Sở, lấy quân của đất Thư đến tiêu diệt đất Lục, lại điều động cả quân Cửu G iang theo Lưu Giả và BÀnh Việt. tất cả đều họp ở Cai Hạ, hướng vào phía Hạng vương.

Hạng vương đóng quân ở trong thành Cai Hạ, binh ít, lương hết! Quân Hán và quân chư hầu bổ vây mấy vòng. Đang đêm, Hạng vương nghe quân Hán ở bốn mặt đều hát giọng Sở, Hạng vương liền kinh hoàng, nói:

- Hán đã lấy được Sở rồi sao? Sao mà người Sở lại đông như thế?

Đang đêm Hạng vương thức dậy, uống rượu trong trướng. Có mỹ nhân thường đi theo tên là Ngu Cơ, có con ngựa thừa cưỡi tên là Chuy, Hạng vương đau đớn cảm khái làm bài thơ:

Sức nhổ núi, khí trùm đời,

Ngựa Chuy chùn lại bởi thời không may!

Ngựa sao chùn lại thế này?

Nàng Ngu, biết tính sao đây hỡi nàng?

Hạng vương ca mấy lần, mỹ nhân họa theo. Hạng Vương khóc chảy nước mắt! Tả hữu đều khóc, khôgn ai có thể ngẩng lên nhìn!

hạng vương bèn lên mình ngựa, tráng sĩ cưỡi ngựa ở dưới cờ hơn tám trăm người, đang đêm phá vỡ vòng vây xông ra phía nam, phi ngựa chạy. Đến tảng sáng , quân Hán mới biết, sai kỵ tướng là Quán Anh mang năm ngàn kỵ binh